ساز بالابان (نرمه نای - دودوک)
- توضیحات
- دسته: ساز های موسیقی
- بازدید: 2376
 |
||||||
|
نَرمه‌نای (دودوک یا بالابان) یکی از سازهای بادی اصیل ارمنی است.
نرمه‌نای دارای نی مخصوص کوچکی است که قمیش (یقگ yegheg به زبان ارمنی) خوانده می‌شود و معمولاً دارای ۹ تا ۱۴ سانتی‌متر درازا است. نی کوچک یا قمیش به‌وسیله بست چوبی انعطاف‌پذیری احاطه شده‌است که در طول نی متحرک است و بر روی آن می‌لغزد. این بست برای کوک کردن نرمه‌نای است، زیرا همین بست باز و بسته کردن دهانه نی را کنترل می‌کند. این نی به وفور در اطراف رود ارس می‌روید.
اولین و مهم‌ترین چیز به هنگام نواختن نرمه‌نای طرز به دهان گذاشتن نی کوچک یا قمیش آن می‌باشد.
پیشینه
بنابر اسناد و مدارك در دسترس، نوعى ساز بادي از خانوادة نى و سرنا دست‌كم از سده‌هاي نخستين دورة اسلامى در ايران شناخته شده بوده، و در ميان مردم بخشهايى از اين سرزمين به كار مى‌رفته است.
بالابان به معناي نوعى ساز بادي نيين به صورتهاي بَلَبَن، بالَبَن و بالابَن در فرهنگهاي لغات تركى - روسى آمده است. در «لغت آذربايجانى - روسى»، بالابان به معناي ساز بادي نه چندان بزرگ و شبيه زُرنا (= سرنا) ، در دائرةالمعارف موسيقى تركى» بَلَبَن يا ناي‌ِ بَلَبَن با اشاره به‌مطلب جامع‌الالحان، نوشتةعبدالقادر مراغى و «سازهاي تركى» نوشتة فارمر، سازي بادي شبيه زُرنا، و در «فرهنگ موسيقى تركى» بَلَبَن ساز بادي شبيه ساز نيين مِى متداول در ارزروم ، تعريف شده است. در فرهنگها و دائرةالمعارفهاي روسى واژة بالابان به معناي سازي بادي زبانه‌دار معمول ميان اقوام قفقاز شمالى و ايرانيان آمده است . بالابان به عنوان سازي بادي و بومى در حوزه‌هاي جغرافيايى - فرهنگى آذربايجان شرقى، به ويژه تبريز، و كردستان ايران و برخى جاهاي ديگر به كار مى‌رود و گروهى از نوازندگان اين مناطق بالابان نوازند. در زبان كردي اين ساز را «باله‌وان» ، و در شوشتري نى را «بَلَبون» (= بلبان) مى‌گويند .
نوازندگان سرشناس
- ژیوان گاسپاریان، ارمنستان
- علیخان صمدف، آذربایجان
- حسین حمیدی، ایران
نظرات (0)