مراسم سوگواری در یزد
- توضیحات
- دسته: استان یزد
- بازدید: 629
آئين‌هاى سوگوارى
مرگ و عزا
پس از مراسم تدفين، به خانه صاحب عزا مى‌روند و آش يا شله‌زرد مى‌خورند. اين آش زردرنگ که از ماش، برنج و روغن تهيه مى‌شود، آش پشت تابوت نام دارد.
روز سوم در مسجد پرسه مى‌گذارند و قرآن مى‌خوانند و پذيرائى مى‌شوند و بعد از ظهر به مزار رفته و فاتحه مى‌خوانند.
روز هفتم به گورستان رفته و کند رو نبات دود کرده و روضه مى‌خوانند. سپس به خانه صاحب عزا برگشته و در اتاق متوفى شمع روشن کرده پارچه سياهى پهن و روضه‌خوانى مى‌کنند. روز چهلم از صبح روز شروع به پختن ”سوروک“ که نوعى نان روغنى است مى‌کنند. ايننان را بر سر مزار مى‌برند، با نقل و شيرينى به مردم مى‌دهند و روضه‌خوانى مى‌کنند.
نخل و نخل‌گردانى
از آئين‌ها و مراسم ويژه ماه محرم در يزد، آئين نخل‌بندى و نخل گردانى است. نخل از جنس چوب و به‌شکل برگ درخت يا سرو مى‌سازند. معمولاً وزن نخل زياد است و به کمک ده‌ها نفر جابه‌جا مى‌ستود. نخل را به‌شکل تابوت سيدالشهداء يا نمادى از تاوبت شهداى کربلا مى‌شناسند و ريشه سنتى کهن دارد. مردم يزد در محاوره به آن ”نقل“ مى‌گويند.
دکتر اسلامى ندوشن مى‌نويسد: با آنکه نخل هيچ شباهتى به درخت خرما ندارد، آن‌را به‌نام اين درخت مى‌نامند. شايد به‌علت آنکه اصل آن از جنوب غربى و بين‌النهرين است. نخل شباهت بسيارى به درخت سرو دارد و سرو در فرهنگ عامه يعنى جاودانگى و رشادت و زندگى اخروى و آزادى که يادآور روحيات و خصايل امام حسين (ع) است.
اين مراسم در يزد چند روز پيش از ماه محرم با تزئين و آذين بستن نخل شروع مى‌شود، که حدود يک هفته طول مى‌کشد. دراين مدت، خادمان ميدان، زيورآلات و وسايل مربوط به تزئين نخل را که قدمت آنها به دوره صفويه مى‌رسد. از انبار بيرون آورده و تمام روز را با پاهاى برهنه به اين امر مى‌پردازند. آنها ابتدا بدنه نخل را با پارچه سياه مى‌پوشانند، سپس روى آن‌را شمشيربندان مى‌کنند.
سپس تزئينات ديگر از قبيل آئينه‌هاى بزرگ تابدار، منگوله‌ها، دستمال‌هاى ابريشمى را در دو سوى نخل مى‌بندند و بر تارک آن جقه‌هاى فلزى از جنس فولاد و برنج و هم‌رنگ آنها پرهاى طاووس يا ميوه انار مى‌گذارند و نخل را مانند يک مجله، زيبا و خوش‌بو مى‌کنند. در داخل آن نيز زنگ‌هاى بزرگى را با طناب مى‌آويزند و بچه‌ها هنگام حرکت آنها را به‌صدا درمى‌آورند.
در روز بلند کردن نخل، ده‌ها تن از مردان محله، زير پايه‌هاى نخل رفته، آن‌را با عظمت تمام به حرکت درمى‌آورند و چون جنازه‌اى باشکوه آن‌را ميان موج جمعيت عبور مى‌دهند. آنها نخل را تا مسيرى مى‌برند و يا چندبار دور حسينيه محل مى‌چرخانند.
در اطراف يزد رسم است که درختان را وقف مى‌کنند تا پس از کهنسال شدن، ساقه‌هاى آنها را ببرند و نخل را با آن مرمت کنند. هم‌اکنون در يزد خانواده‌هائى وجود دارند که شهرت آنها ”نخل بند“ و ”نخل‌ساز“ است.
دسته‌سقا
در مراسم عزادارى امام حسين (ع) گروهى از نوجوانان با لباس سياه و لنگ قرمز دور کمر خود، مشک بر دوش گرفته و بازو بندى از قرآن مجيد را که با پولک‌هاى رنگين و برگ‌هاى فلزى نقره‌اى تزئين شده بر کتف مى‌بندند و در صفى منظم با ذاکر و سردشته خود همخونى مى‌کنند.
اگر تابستان باشد، دو نفر هم در پشت صف با مشک پرآب و با شربت گلاب به اهل مجلس و عزاداران آب مى‌دهند. آنها آب را در جام ابوالفضل (ع) ريخته و به مردم تعارف مى‌کنند. دسته سقا يک علم چهارگوش دوپايه و يا يک علم سه گوش با تمثال حضرت ابوالفضل (ع) را با خود حمل مى‌کنند.
کتل بستن
در يزد به اسب زين کرده‌اى که به‌طور خاص آراسته شده و پيشاپيش دسته عزادارى حرکت مى‌کند ”کتل“ مى‌گويند. افسار اين اسب يا کتل همواره در دست محافظ آن است و جلو دسته سينه‌زنى حرکت مى‌کند و محافظ آن مرتب سر و صورت حيوان را نوازش مى‌کند. اين حرکت نمادين را ”اسب و کتل“ مى‌نامند.
نظرات (1)