بامبوکه در زبان فارسی به نی خیزران شهرت دارد، گیاهی است که در دامنه کوهها و تپههایی که دارای رطوبت ۶۵ تا ۹۰ درصد باشد روئیده یا کشت میشود. میزان رطوبت، حرارت موجود در منطقه و نوع خاک تعیین کننده کیفیت و مرغوبیت بامبو بوده و هر چه میزانرطوبت و حرارت بیشتر باشد، کیفیت محصول نیز بهتر خواهد بود.
گیاه بامبود که تاکنون بیش از ۶۶۲ نوع آن شناخته شده دارای قطر و ضخامتهای متفاوتاست و در حال حاضر بهترین نوع بامبو در ژاپن، چین و بطور کلی کشورهای شرق آسیا و هند روئیده و کشت میشود و در ایران میتوان لیالستان لاهیجان، علی آباد (در فاصله سختسرو تنکابن)، قاسم آباد رودسر و تقریبا بیشتر نقاط شمال کشور را در زمره مساعدترینمناطق رویش بامبو به حساب آورد. در این مناطق بیشههای کوچکی وجود دارد که در فصلپائیز و اوایل زمستان، یعنی هنگام بریدن و قطع ساقههای بامبو از هر یک بین ۵۰ الی ۲۰۰شاخه نی بدست میآید.
بامبو از چهار قسمت سطح داخلی (دارای پوشش نرم)، دیافراگم (متصل کننده بخشهایساقه به یکدیگر) میانه و پوشش رویه که بسیار سخت و دیرشکن است تشکیل شده ودیافراگم کاملا فشرده بوده و آب در آن نفوذ نمیکند.
بامبو معمولا به رنگهای مختلفی مانند سبز، مشکی متمایل به قهوه یی، عنابی و زرد مایل بهکرم دیده میشود و اگرچه میتوان مصارف زیادی بر آن قائل شد، ولی بطور کلی مواردمصرفش بیشتر محدود میشود به:
۱) استفاده از آن برای تغذیه .
۲) بهره برداری بمنظور تهیه کاغذ و اشیا مختلف چوبی و سایر مصارف صنعتی .
۳) کاشت در اطراف باغها و مزارع جهت حفاظت محل.
گیاه بامبو محتوی مقدار فراوانی سلولز است که میتواند برای تهیه کاغذ و همچنین ابریشممصنوعی مورد استفاده قرار گیرد.
در ایران کشت بامبو هنوز رواج چندانی ندارد و صرفنظر از بخشهای کوچکی در شمال کشورکه در آنها مقدار محدودی بامبو کشت میشود صنعتگران سایر نقاط از بامبوهای خودرویی که در اکثر شهرهای شمالی و بویژه منطقه لیالستان لاهیجان وجود دارد، استفاده میکنند.
استفاده از بامبو جهت تولید محصولات مختلف تقریبا از زمان کشت چای در ایران، رواجیافت چرا که بامبو بعنوان حفاظت محل چایکاری بکار گرفته شد و صنعتگران همزمان با بهرهبرداری چایکاران از مزارع چای به موارد استفاده متعدد آن برای ساخت فرآوردههایگوناگون پی بردند و ساخت محصولات بامبو در گیلان متداول گردید.
هم اکنون استادکاران جوانی که اکثرا نیز برخوردار از مهارت و کار آیی کافی هستند به کاردر این رشته اشتغال دارند و مهمترین مرکز تولید محصولات بامبو لیالستان لاهیجانمیباشد.
از بامبو محصولاتی نظیر شکلات خوری، میوه خوری، لوستر، کلاهک آبازور، جای نان، صندلی و انواع دیگر وسایل مصرفی در اندازههای مختلف تولید میگردد.
برای تهیه یک ظرف بامبو ابتدا نئی را که قبلا در انبار گذاشته شده خشک شده است با ارهنجاری به قطعات ۸۰ الی ۱۰۰ سانتی متر در میآورند. اندازه این قطعات با توجه به محصولیکه میخواهند تولید کنند متفاوت است. سپس با وسیله مخصوصی بنام داس آنها را از وسط بریده و بصورت نوارهای نئی در میآورند و لبه این نوارها را با وسیله ای که در اصطلاحمحلی ماشین نامیده میشود به عرض مساوی در میآورند و پس از رنده کردن آماده بافتمینمایند. کار بافت معمولا بر روی میزی که روی آن چند دایره به اندازه کف و ته ظرفی کهمیخواهند ببافند قرار دارد، انجام میشود. صنعتگران ابتدا دایره کف ظروف را تهیه وسپس بدنه آنرا میبافند. گاهی نیز برای وصل کردن برخی از قطعات به یکدیگر از مفتولهای سیمی بسیار نازک استفاده کرده و با انبر دست معمولی آنها را بهم میپیچانند و در انتهایکار، تمامی اطراف نی را که معمولا بزرگ و کوچک است با قیچی مخصوص که بشکل قیچیباغبانی است، برش میدهند تا نیها یک اندازه شود و محصول شکل یکنواختی پیدا کند.
یک محصول بامبو از نوع مرغوب باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
- رنگ آن طلایی متمایل به سفیذ باشد قابل ذکر است که بامبوئی که رنگ آن سبز باشدنشان دهنده خشک نبودن آن بوده و احتمالا سیاه میشود.
- شبکه هایی که بعد از بافت ایجاد میشود باید منظم و یک اندازه باشد.
- مفتولی که برای وصل کردن بعضی از قسمتهای بامبو از آن استفاده میشود باید بسیارظریف بوده و دقت کافی در پیچاندن آن بکار رود.
- از آنجا که برخی از ظروف بامبو رنگی هستند مسلما در انتخاب نوع رنگ و نحوه بکار گرفتنآن باید دقت کافی بعمل آید.